Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Aleksandra Ratkowska

Sędziowie: SO Arkadiusz Kuta (spr.)

SO Krzysztof Nowaczyński

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2014 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. i E. S.

przeciwko małoletniemu M. P. (1) reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego A. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Braniewie

z dnia 13 lutego 2014 r. sygn. akt I C 360/12

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża pozwanego kosztami procesu za drugą instancję.

Sygn. akt I Ca 166/14

UZASADNIENIE

M. S. i E. S. , po ostatecznym określeniu zakresu swych roszczeń , dochodzili od małoletniego M. P. (1) reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego A. P. kwot po 10.225 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu i kosztów procesu .

Pozwany domagał się oddalenia powództwa . W przypadku jego uwzględnienia oczekiwał odroczenia płatności świadczeń do uzyskania przez niego pełnoletności lub rozłożenia na dziesięć rocznych rat .

Sąd Rejonowy w Braniewie , wyrokiem z dnia 13 lutego 2014 roku , zasądził od M. P. (1) na rzecz M. S. i E. S. kwoty po 10.225 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 6 września 2012 roku do dnia zapłaty , a nadto po 2.229 zł tytułem kosztów procesu . Nakazał także pobranie od pozwanego kwoty 735,60 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych .

Sąd pierwszej instancji ustalił , że w dniu 11 października 2009 roku zmarł H. S. . Spadek po nim nabył , na podstawie testamentu notarialnego , prawnuk M. P. (2) . Spadkodawca był wdowcem , miał czworo dzieci , w tym powodów . W skład spadku po H. S. wchodzi udział do 5/8 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego . Wartość lokalu to 130.889 zł , a wartość tego udziału wynosi 81.805,63 zł . Powodowie dochodzili zapłaty zachowku . Ich roszczenia znajdowały uzasadnienie w art. 991 k.c. W wypadku dziedziczenia ustawowego przypadłoby im ze spadku po ¼ . Przysługuje im zatem połowa z udziału spadkowego liczona od wartości udziału spadkodawcy w prawie do lokalu , co dawało kwoty po 10.225 zł . Stąd ich zasądzenie powodom , w związku z opóźnieniem w zapłacie jeszcze w okresie poprzedzającym wytoczenie powództwa , z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu . M. P. (2) przedstawił zarzut nadużycia prawa , ale wiązany tylko z wnioskiem o odroczenie obowiązku wypłaty zachowku , a ostatecznie rozłożenie świadczeń na raty . Nie wykazano aby zachowanie powodów naruszało zasady współżycia społecznego . Ponadto art. 320 k.p.c. nie przewiduje możliwości odroczenia płatności zasądzonych kwot , a rozłożenie na raty możliwe jest w szczególnie uzasadnionych przypadkach . Nie uzasadnia tego sama małoletniość zobowiązanego . Znajduje się on pod opieką rodziców , którzy zarządzają jego majątkiem , a wchodzące w skład spadku mieszkanie przeznaczone będzie dla niego , gdy się usamodzielni . Nie kwestionowano zachowku co do zasady , a o roszczeniach powodów dowiedziano się już w 2012 roku . Spadkodawca zmarł w 2009 roku , a zatem już w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku trzeba się było liczyć z roszczeniami o zapłatę i można się było przygotować do nich finansowo . Rodzice pozwanego mieszkaniem dysponują choć w nim nie mieszkają .

O kosztach procesu postanowiono ma podstawie art. 98 §§ 1 i 3 k.p.c. , mając na uwadze wynik sprawy .

Apelację od opisanego wyroku wniósł M. P. (2) , zaskarżając go w części .

Wniósł o rozłożenie zasądzonych świadczeń na dziesięć równych rocznych rat płatnych na koniec każdego roku kalendarzowego , wraz z odsetkami ustawowymi na wypadek uchybienia terminowi zapłaty którejkolwiek z rat . Żądał także zasądzenia na rzecz powodów kosztów procesu w kwotach po 256 zł .

A. uważa , że doszło do sprzeczności orzeczenia ze stanem faktycznym , co skutkowało niewłaściwym zastosowaniem art. 320 k.p.c. Były bowiem podstawy do rozłożenia zobowiązania na raty . Pozwany jest małoletni i nie posiada dostatecznych środków finansowych na jednorazową spłatę kwoty obejmującej należność główną , odsetki , koszty procesu i sądowe . Nie ma żadnych dochodów i jest na utrzymaniu rodziców , którzy także nie mają środków finansowych na spłatę powodów , ani obowiązek zapłaty na nich nie spoczywa i nie wchodzi w skład obowiązków alimentacyjnych . Jedynym składnikiem majątku pozwanego jest mieszkanie odziedziczone po pradziadku . Istnieje prawdopodobieństwo , że w przypadku uprawomocnienie się wyroku powodowie przystąpią do egzekucji swych wierzytelności , skutkiem czego utraci on zapisane mieszkanie . Nakazanie małoletniemu pozwanemu , nieposiadającemu realnych źródeł dochodu , zapłaty kwoty 30.000 zł jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – zasadą równości jednostki wobec prawa . Posiadanie mieszkania jest jednym z podstawowych praw socjalnych człowieka . Pozwany po usamodzielnieniu mógłby zamieszkać w lokalu co poprawiłoby jego start życiowy . Kwota pozostała po licytacji mieszkania w drodze egzekucji sądowej nie wystarczy na zakup innego lokalu . Doprowadzi także do „ sentymentalnej ” utraty rzeczy dziedziczonej po pradziadku . Rozłożenie zobowiązania na raty pozwoli na gromadzenie niezbędnych środków , na przykład przez wynajem mieszkania. Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił także wszystkich okoliczności istotnych dla ustalenia kosztów procesu . Pozwany akceptował wartość spadku na 90.000 zł , czyli o 40.000 zł mniej niż kwota wyliczona przez biegłego . Powodowie wskazywali na kwotę o 10.000 zł wyższą niż biegły . Stanowisko pozwanego nie odbiegało diametralnie od wyliczeń biegłego , a zatem koszty powinny zastać odpowiednio rozdzielone pomiędzy strony .

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów procesu z drugą instancję .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja M. P. (1) okazała się bezzasadna .

W granicach apelacji mieściło się jedynie zagadnienie rozłożenia na raty roszczeń powodów z tytułu zachowku . Stąd poza zakresem rozstrzygania pozostawały kwestie sporne jeszcze w toku postępowania przed Sądem Rejonowym , a zwłaszcza wartość spadku . Pozostało zatem tylko ustalenie czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek , umożliwiający rozłożenie na raty zasądzonych świadczeń , a zatem czy ziściły się przesłanki do zastosowania art. 320 k.p.c.

Samo uzasadnienie apelacji skłania właściwie ku wnioskowi o braku podstaw do rozłożenia na raty . Sąd podejmując taką decyzję musi przecież uznać , że orzeczenie takie będzie wykonywane . Nie można pogarszać sytuacji uprawnionych w jeszcze większym stopniu niż to już wynika z samego orzeczenia o rozłożeniu na raty .

Sąd pierwszej instancji nie znalazł podstaw dla rozłożenia świadczeń na raty . Ustalenia i argumentację przedstawioną na poparcie tego rozstrzygnięcia Sąd odwoławczy podziela . Wiadomo , że w rozstrzyganej sprawie istotny był sposób wykorzystania lokalu wchodzącego w skład spadku . W uzasadnieniu apelacji nie przedstawiono pełnych informacji na ten temat . Przeciwnie – dostrzega się tam nawet wewnętrzną sprzeczność . Apelant deklaruje , że chce korzystać z lokalu , powołuje się na swe uprawnienie do mieszkania jako fundamentalne prawo socjalne , zapewniające dodatkowo lepszy start z chwilą uzyskania pełnoletności w 2018 roku , a jednocześnie chce czerpać w ciągu dziesięciu lat okresu spłaty ( do 2023 , lub 2024 roku ) korzyści z wynajmu tego samego lokalu – z przeznaczeniem na zaspokojenie wierzytelności powodów . Nie przedstawiono także choćby symulacji dochodów jakie będzie można przeznaczyć na spłatę . Gdyby czyniono dotychczas z tego lokalu użytek gospodarczy to możliwe było wskazanie wysokości osiągniętego już dochodu , ale i tego nie uczyniono . Sądzić należy bowiem , że skoro już pozwany korzysta ( zastępowany przez przedstawicieli ustawowych ) z lokalu z wyłączeniem innych współwłaścicieli ( doszli do spadku po C. – żonie H. S. , której służyło wspólne z nim prawo do rzeczonego mieszkania ) , to będzie podejmował trafne decyzje gospodarcze . Od chwili sporządzenia testamentu , otwarcia spadku , stwierdzenia nabycia spadku , a ostatecznie nawet zgłoszenia roszczeń o zachowek , upłynął znaczny okres czasu , umożliwiający przecież podjęcie działań służących zgromadzeniu środków na pokrycie choćby części zobowiązań względem powodów . Zaniechania w tym zakresie muszą kształtować pogląd na temat wiarygodności zapewnień o przyszłym wykorzystywaniu lokalu i czerpaniu z niego korzyści , zwłaszcza w kontekście opisywanej wyżej sprzeczności w twierdzeniach apelanta . Istnienie podstaw do uznania , że zobowiązany zechce i będzie miał możliwości zapłaty rat jest dla stosowania art. 320 k.p.c. istotne . Sąd rozstrzygający o zasadniczej zmianie relacji stron zobowiązania , pogarszającej sytuację tylko jednej z nich – wierzyciela , powinien mieć podstawy w materiale dowodowym do ustalenia , że dłużnik sprosta ratom . W rozstrzyganej sprawie pozwany nie daje takiej rękojmi . Gdyby poprzestawać na uzasadnieniu apelacji to małoletni pozwany nie ma środków na zapłatę całości ani części wierzytelności skoro nie osiąga żadnych dochodów , ani nie ma innego majątku niż odziedziczone mieszkanie , z którym najwyraźniej wiążą się obecnie tylko obciążenia , a nie dochody . Sytuacja taka nie uzasadnia rozłożenia świadczenia na raty . Trzeba zresztą wyjaśnić , że w uzasadnieniu apelacji stroni się od wskazywania na rzeczywiste stosunki prawne , to jest przysługiwanie pozwanemu tylko udziału w mieszkaniu . W tym kontekście powoływanie się na zalety stabilności sytuacji mieszkaniowej pozwanego i jego sentymentalne postrzeganie nabycia praw do lokalu wydaje się nie mieć solidnych podstaw . Zważywszy dodatkowo na przedstawione przez powodów wezwanie z 13 lutego 2012 roku , obejmujące żądanie zachowku , ale odnoszące się także do działu spadku , okazuje się , że obecny sposób korzystania z lokalu nie oddaje jego sytuacji prawnej , ani nie przesądza o losach prawnych w przyszłości .

Nie było także podstaw do zmiany postanowienia o kosztach procesu . Wyliczenie przedstawione w uzasadnieniu apelacji jest niejasne , a przede wszystkim nie ma umocowania w przepisach określających zasady orzekania o kosztach procesu . Powodom zasądzono świadczenia , których żądali . Pozwany chciał oddalenia powództwa , a zatem uległ w pierwszej instancji w całości . Wedle art. 98 § 1 k.p.c. stronę przegrywającą obciąża się kosztami procesu , a nie dokonuje ich stosunkowego rozdział pomiędzy powodem i pozwanym .

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy , na podstawie art. 385 k.p.c. , apelację pozwanego oddalił .

O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. W postępowaniu apelacyjnym pozostało do rozstrzygnięcia wybrane zagadnienie rozłożenia zasądzonych świadczeń na raty . Podjęcie takiej decyzji usprawiedliwione jest w szczególnie uzasadnionych przypadkach . Zakres okoliczności branych pod uwagę jest otwarty , a sędziemu pozostawia się większy margines decyzyjny . W konsekwencji wola wywiedzenia apelacji po części zależy od subiektywnej oceny skarżącego , weryfikowanej dopiero w postępowaniu apelacyjnym .